(Bài viết thuộc Zzz Review số 11: Về văn học Đức, ngày 31-7-2022)
Clemens J. Setz (1982) là nhà văn nổi tiếng và dịch giả người Áo. Một giọng văn phi thực, độc nhất vô nhị, Setz được so sánh với những tên tuổi lẫy lừng khác trên văn đàn như Don DeLillo, Thomas Pynchon.
Setz đã đạt được hàng loạt giải thưởng văn học lớn: Tiểu thuyết thứ hai của anh Die Frequenzen lọt vào chung khảo giải Sách Đức; năm 2012 anh lại lọt vào chung khảo giải sách Đức với tiểu thuyết Indigo; năm 2020, anh được trao giải Jakob-Wassermann-Literaturpreis và giải Kleist danh giá; năm 2021 anh được trao giải Georg Büchner.
Truyện ngắn “Xác chết” nằm trong tập Die Liebe zur Zeit des Mahlstädter Kindes, được trao giải Hội chợ sách Leipzig vào năm 2011, vào thời điểm đó đã bán được 40.000 bản.
Khi Markus Kellmer đi làm về, anh thấy một người đàn bà trần truồng trên thảm phòng khách. Mái tóc bù xù của cô khiến anh nhớ lại cách anh hồi bé hay vẽ tổ quạ hoặc ngọn cây, làn da cô ta trơn bóng như tráng men và khi Markus nhẹ nhàng lật ngửa cô lên để bắt chuyện, cũng để biết cô là ai và định làm gì trong căn hộ của mình, anh phát hiện ra cô đã chết.
Lập tức anh đi tới cửa sổ và kéo rèm lại. Thực ra hãy còn sớm, trời bên ngoài vẫn sáng. Mùa xuân mới đến được vài hôm. Một tiếng nữa, chừng sáu giờ mới tắt nắng. Vài tuần trước, mặt trời luôn biến mất vào lúc bốn giờ, nhưng dạo này ánh sáng ban ngày đã học được cách nán lại càng ngày càng lâu hơn, và ít lâu nữa thôi, nó sẽ sớm được thế chỗ bởi sức nóng nung nấu của mùa hạ hiện đã lẩn quất đâu đó.
Vào những ngày xuân dịu dàng này, ánh nắng chiều luôn là những gì đầu tiên cất tiếng chào khi Markus bước qua ngưỡng cửa vào nhà. Nghĩ đến vệc chặn nó chiếu vào phòng là anh thấy bức bối, tựa như căn phòng này có cơn đau nửa đầu. Nhưng anh không thể làm gì khác, chả gì thì trong căn hộ của anh có một cái xác đàn bà chết nằm trên sàn. Vùng da quanh miệng và lỗ mũi của cô ta trông như giấy ráp để quẹt diêm. Markus bế cái xác và đặt nó lên ghế bành. Nó chuội xuống ngay tắp lự, các khớp xương nhão nhoẹt, cả tấm thân giống một quả bóng chứa đầy chất lỏng. Anh cố thử lần nữa, nhưng nó lại không ngồi yên mà đổ nhào ra phía trước như một người đột ngột nôn thốc tháo rồi nện đầu xuống sàn gỗ. Tiếng động lớn đã kéo Markus trở lại thực tại: anh đi ngay đến dàn âm thanh nổi và bật lên. Âm nhạc thường giúp anh suy nghĩ.
Anh không thể cứ thế để cái xác trên mặt sàn, vì xác chết thường biến dạng, bề mặt của chúng không ổn định như ở người sống. Về cơ bản, chúng chỉ quan tâm đến một điều là làm sao tự phân hủy. Để biến mất tăm mất tích một cách triệt để như có thể, chúng cần một mặt nền thuận tiện cho sự chuyển đổi, chẳng hạn như nền rừng hoặc đầm lầy. Một thứ gì đó để chúng có thể từ từ hòa tan vào. Tuy nhiên, ở đây không có bất cứ thứ gì tương tự cả, vì vậy anh phải vắt óc nghĩ ngợi. Anh vớ cái điều khiển từ xa và bật nhạc to lên.
Anh nhớ gần đây có lần giấu một chiếc máy bay mô hình lớn bằng gỗ sau tấm sưởi. Hôm đó trước đây một tuần, bố mẹ anh đến thăm và anh không muốn họ nhìn thấy cái mô hình. Sau tấm sưởi thì rộng chỗ, nhưng liệu cơ thể của một người phụ nữ đã trưởng thành có vừa vào khoảng trống đó? Markus lấy thước dây và đo cái xác. Phải thử thì mới biết được.
Anh hì hụi hơn nửa tiếng, nhưng cuối cùng đầu và nửa người phía trên vẫn nhô ra. Tuy nhiên cũng có thể coi là phân nửa thành công. Rồi Markus ngồi thừ một lát, tựa vào khung cửa và ngó mông lung. Người đàn bà này vì sao chết? Anh không tìm thấy vết bóp cổ hay tụ máu. Dù lý do gì chăng nữa, cơ thể cô ta dường như không bị trầy xước. Có thể bị đánh thuốc độc. Hoặc chết tự nhiên. Nhưng cô ta còn trẻ lắm, Markus đoán chừng hăm lăm đến ba mươi.
Anh nhỏm dậy, vươn vai. Không, trông kinh quá. Chiếc máy bay mô hình thì nằm gọn ghẽ sau tấm sưởi, nhưng cái xác thì thực sự là bất kỳ ai bước vào phòng cũng thấy ngay. Anh phải tìm cho ra một chỗ giấu khác.
Vừa điểm trong đầu các xó xỉnh khác nhau trong căn hộ của mình, anh vừa lôi cái xác từ phía sau tấm sưởi ra. Vì cô ta trần truồng nên anh làm trầy trụa mấy chỗ khi co kéo một cách sốt ruột. Những gờ của tấm sưởi cứa lên làn da nhợt nhạt như xắt vào bơ. Nhưng chỉ một ít máu tứa ra, vì tim không đập và mạch không còn chịu áp lực nữa. Mặc dù vậy, trên sàn và trên tấm sưởi vẫn đọng lại mấy vết nhơ xấu xí. Markus vào phòng tắm và lấy một chiếc giẻ ướt để lau sạch các gờ nổi. Bây giờ đang là mùa xuân, và nếu hôm nay anh để nước mô khô đi thì tấm sưởi sẽ bốc mùi khủng khiếp khi anh bật nó lên vào mùa đông tới.
Anh túm hai cánh tay xác chết và kéo nó trở lại tiền sảnh. Lại vài vết bẩn xuất hiện, lần này là những vạch đo đỏ kéo dài. Anh lắc đầu đi vào phòng tắm, lấy cái giẻ thứ hai và bắt đầu kỳ cọ. Đôi khi anh tư duy khá chậm chạp, gần như trì độn. Để ngăn chuyện tương tự tái diễn, anh quấn xác chết vào mấy cái khăn tắm lớn, kín bưng từ đầu đến chân. Giờ thì lôi cái xác trên sàn gỗ dễ hơn nhiều.
Tiếng nhạc từ dàn âm thanh im bặt, và phát thanh viên giải thích tên thường gọi ngoài đời của guitar bass, bộ drum và flute.
Suốt đêm Markus để cái xác quấn khăn trong bồn tắm. Ngày hôm sau anh suýt ngủ quên vì nhầm chuông đồng hồ báo thức trong giấc mơ với lời giã từ buồn bã của một con ếch khi bị bắn vào quỹ đạo địa tĩnh quanh trái đất trên một tên lửa nhỏ. Anh vừa kịp ăn sáng qua loa trước khi bắt xe bus đi làm. Chiều muộn anh mới trở về nhà.
Vừa bước vào phòng là anh đã ngửi thấy mùi. Không gắt lắm, nhưng rõ ràng có mùi. Anh vào phòng tắm. Cái xác vẫn nằm đó như tối qua, chỉ khác là có một đốm hiện hình trên tấm khăn che mặt, có hình dạng từa tựa như một chiếc lá phong.
Ngày làm việc ở văn phòng hôm nay thật mệt mỏi, và bình thường Markus chỉ ước gì được trèo vào bồn, duỗi dài trong làn nước ấm, ngọ nguậy các ngón chân và để mọi lo lắng đang chộn rộn trong đầu dần dà chìm vào núi bọt xà phòng nổ tí tách. Có thể hôm nay anh vẫn ráng từ bỏ được nghi thức tẩy trần hằng ngày ấy, nhưng chắc chắn sẽ không thể chấp nhận tình trạng này như một giải pháp lâu dài. Kỳ thực lúc này anh đã bắt đầu thấy căng thẳng. Anh kéo cái xác ra khỏi bồn tắm, lăn sang phòng bên và dùng vòi hoa sen xả sạch bồn. Anh dùng gần hết chai nước tẩy gạch men trước khi rốt cuộc cảm thấy có thể trần truồng vào bồn tắm mà không thấy lợm giọng quá mức.
Nhưng trước khi đi tắm, anh tìm cách nhồi xác chết vào cái tủ quần áo còn trống một nửa trong phòng làm việc của mình. Thật lạ là anh đã không nghĩ đến chuyện ấy sớm hơn. Chẳng phải đã có lần anh từng cất cả một bộ rèm che nắng cuộn lại trong tủ (trông giống như những thanh thuốc nổ, với sợi dây trắng lòi ra ở đầu trên). Cái xác nằm vừa khít trong tủ quần áo, nhưng cứ khi nào Markus định đóng cửa tủ thì nó lại đổ về phía trước, khiến anh phải lấy tay đỡ. Như thể được tái ngộ sau một thời gian rất dài, nó ôm chầm lấy anh. Cuối cùng, anh lấy băng dính dán cổ tay xác chết vào vách ngăn trong tủ và dán kín nhiều lần cả khe thông gió ở tấm đáy tủ, cho đến khi anh có cảm giác rằng toàn bộ chuyện này có thể ổn thỏa ít nhất trong vài ngày.
Mới vào phòng tắm được ba phút, đang mân mê cái đầu vòi hoa sen thì anh nghe thấy tiếng gì đổ xuống. Anh tắt nước và dỏng tai nghe. Tất cả lặng ngắt, nhưng chẳng ích gì, anh đã linh cảm được chuyện gì xảy ra. Quàng tạm cái khăn, anh rời phòng tắm ra phòng làm việc.
Cảnh tượng người đàn bà nằm vẹo vọ một cách ghê rợn, nửa còn bên trong và nửa nằm ườn ra trước tủ, oái oăm đến mức Markus hắt hơi một nhát váng cả đầu, không phải vì bị kích thích mạnh vào niêm mạc mũi, mà vào trí tưởng tượng của anh.
Trước khi nâng được cái xác lên, anh phải duỗi thẳng nó ra đã, đúng thế, thực sự phải duỗi thẳng nó ra, bởi vì, trời ạ, ngay cả một nghệ sĩ uốn dẻo cũng không thể hứng thú với một tư thế như vậy. Nhưng nó là một xác chết, anh tự nhủ, chết đứ đừ. Ở đây ta không thể áp dụng cùng một thước đo cho hai chuyện khác nhau.
Có lẽ cứ để cái xác như cũ thì hơn, như một mớ lùng nhùng những tay và chân và nhiều vết toạc trên cơ thể. Chắc chắn sẽ dễ vận chuyển hơn, nhưng duỗi ra thì tất nhiên nó chiếm nhiều không gian hơn.
Tấm thảm trong phòng khách của Markus là một loại thảm khả kính. Nó đã nâng niu bàn chân nhiều thế hệ, đã chứng kiến nhịp chân chạy nhảy của con nít lớn lên thành những bước giậm nặng nề của tuổi già và trách nhiệm, nó đã chào đón các cặp dâu rể và đám khách phân ưu, các họa tiết trên nó đã đòi hỏi năng khiếu hình học của hai mươi hoặc có lẽ nhiều người hơn, nó đã sống sót sau các cuộc chiến tranh thế giới, kinh qua thời kỳ hưng thịnh và hỗn loạn đầy cảm hứng – nói ngắn gọn, đó không phải là một tấm thảm để người ta thản nhiên giấu một xác chết xuống dưới.
Markus biết, anh biết quá rõ điều đó chứ, nhưng anh không nghĩ ra giải pháp nào khác. Anh đã thử mọi cách – tủ quần áo, tấm sưởi, bồn tắm. Khó còn cách nào ngoài túm lấy cái xác lẳng qua cửa sổ. Thêm nữa, anh còn bị thời gian thúc đít.
Anh lấy cả hai tay nhấc tấm thảm nặng trịch, dùng chân vừa đạp vừa đẩy cái xác vào chỗ các tấm ván sàn hơi bạc màu. Vốn được giấu kỹ trước ánh sáng và con người, những tấm ván này ắt hẳn là phần mong manh nhất, thầm kín nhất trong căn hộ. Phải mất một lúc, nhưng cuối cùng anh cũng đẩy được cái xác vào đúng vị trí và trải tấm thảm đè lên. Thật nhẹ nhõm, cái cảm giác khi lớp sợi dày nặng, đượm mùi quá khứ và da giày, bao bọc hoàn toàn cái vật thể lạ và có thể coi là đã hô biến nó một cách kỳ diệu. Thiếu chút nữa thì Markus vỗ tay đôm đốp.
Ngọn đồi thảm mới mọc trông giống như một mô hình ba chiều của bản đồ trắc địa. Những mỏm gồ lên do xác chết tạo ra, ngẫu nhiên trùng khớp chính xác với họa tiết đồng tâm của tấm thảm. Vì vậy, các mảng sẫm màu nhất nằm trên điểm cao nhất về mặt địa lý (đó là đầu mỏm vai luôn nhô cao một chút, khi xác chết nằm ngửa). Tất cả dường như được sắp xếp có chủ định để người ta dễ định hướng hơn.
Giải pháp này chắc chắn là cách tốt nhất cho đến thời điểm này. Vấn đề duy nhất là khi phải bước qua xác chết, bởi vì anh liên tục vấp phải chỗ thảm bị vồng lên. Do đó Markus đẩy chiếc bàn lớn của mình, xưa nay vốn chưa bao giờ được dùng vào việc gì hữu ích, từ phòng làm việc vào phòng khách, cho đến khi nó trùm lên gò thảm. Ít nhất bằng cách đó anh sẽ không vấp chân nữa. Chiếc bàn đứng ở đây, chính giữa phòng, không thuận tiện lắm, nhưng có lẽ giờ đây anh sẽ ngồi bên nó thường xuyên hơn và tiếp tục dâng hiến những nỗ lực nho nhỏ của mình cho thi ca, điều mà đối với anh vừa dễ dàng lại vừa làm anh sầu muộn, khi anh biết rõ rằng nó vô nghĩa nhường nào.
Trông không tệ chút nào. Một quả đồi nhỏ giữa phòng – và cái bàn bên trên. Chừng nào không chất đầy giấy tờ lên mặt bàn bàn, anh chỉ cần trải lên đó một tấm khăn bàn dài, rủ xuống tận sàn.
Thế là xong, Markus nghĩ và đi vào bếp. Nhất định phải nâng ly chúc mừng đã vượt qua những mệt nhọc trong hai ngày vừa rồi. Anh bâng quơ đọc nhãn chai rượu trong suy tư vẩn vơ và lựa ra một chai Cabernet Sauvignon màu đỏ sẫm.
Mãi cho đến khi quay lại phòng khách, nơi chiếc bàn giờ đây đã chiếm vị trí trung tâm không thể không thấy và tạo cho căn phòng một tâm điểm cảm xúc mới, anh mới ngộ ra mình đã cầm theo hai cái ly. Cứ mỗi bước chân của anh là chúng lại khẽ va lanh canh vào nhau giữa các ngón tay của anh đang nhẹ nhàng giữ chân ly thủy tinh mỏng mảnh.
Lê Quang dịch
(Dịch từ nguyên bản tiếng Đức “Die Leiche” trong tập truyện ngắn Die Liebe zur Zeit des Mahlstädter Kindes.
Xin trân trọng cảm ơn tác giả Clemens J. Setz đã chấp thuận cho Zzz Review dịch đăng truyện ngắn này.)
Bạn nghĩ sao?